“Cari” kelimesi, günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz ama çoğu zaman derinlemesine düşünmediğimiz bir kavramdır. Türkçeye Arapça kökenli “carî” kelimesinden geçmiş olan bu terim, en temel anlamıyla “halen geçerli olan, şu anda yürürlükte bulunan” demektir. Ancak bu sade tanım, cari kelimesinin gerçek kullanım zenginliğini yansıtmaz. Özellikle ekonomi, muhasebe, hukuk ve kamu yönetimi gibi alanlarda çok katmanlı anlamlara bürünür. Hem bireylerin hem kurumların hem de devletlerin ekonomik durumlarını anlamada önemli bir göstergeye dönüşür.
Arapça “carâ” (جَرَى) fiilinden türetilen “carî” sözcüğü, “akmakta olan, devam eden” anlamı taşır. Zamanla Türkçeye geçen kelime, sadece fiziksel akışı değil, aynı zamanda yasal, parasal ve sosyal süreçlerin sürmekte olduğunu ifade eden bir terime dönüşmüştür. Bu yönüyle cari, durağan değil, yaşayan ve işlemekte olan sistemleri tanımlar.
Halen geçerli olan
Yürürlükte bulunan
Şu anki durumla ilgili
Zamanın akışı içinde süregelen
Cari yıl (içinde bulunduğumuz yıl)
Cari hesap (şu anki hesap durumu)
Cari fiyat (güncel satış fiyatı)
Cari açık (ülkenin dış ticaret dengesi)
Bu örneklerden de anlaşılacağı gibi cari kelimesi, zamanla ilişkilidir. Geçmiş ya da geleceği değil, “şimdi”yi anlatır.
Ekonomi söz konusu olduğunda “cari” kelimesi çok daha teknik ve ölçülebilir anlamlar kazanır. Özellikle makroekonomik dengelerin anlaşılmasında bu kavram belirleyici olur.
Bir ülkenin ithalatının, ihracatından fazla olduğu durumdur. Yani ülke dışarıdan aldığı mal ve hizmetler için ödediği paranın, sattıklarından elde ettiğinden daha fazla olmasıdır.
Formül: Cari açık = İthalat – İhracat
Cari denge, bir ülkenin dış dünya ile yaptığı tüm ekonomik işlemlerin (mal ticareti, hizmetler, yatırım gelirleri ve transferler) toplam farkıdır. Eğer gelirler giderlerden fazlaysa cari fazla, tersi durumda cari açık oluşur.
Bir mal ya da hizmetin mevcut piyasa koşullarında satışa sunulduğu güncel fiyattır. Enflasyona ya da zaman içinde yaşanan fiyat değişimlerine göre düzeltilmemiştir.
Cari fiyat = Nominal fiyat
Devletin ya da bir kurumun rutin ve sürekli harcamalarını ifade eder. Personel maaşları, elektrik, su, kırtasiye gibi günlük işleyiş için yapılan harcamalardır. Yatırım harcamaları değil, idari sürekliliği sağlayan harcamalardır.
Karşılıksız yapılan ödemelerdir. Devletin vatandaşlarına yaptığı sosyal yardımlar, burslar, emekli maaşları bu gruba girer. Ekonomik bir üretim ya da mal-hizmet alışverişi yoktur.
Muhasebe alanında “cari hesap” terimi oldukça merkezi bir konumdadır. Cari hesap, bir kişi ya da kurumla olan mali ilişkilerin zaman içinde takip edildiği hesaptır. Alacak-borç ilişkisi bu hesap üzerinden yürütülür.
Bir müşterinin ya da tedarikçinin bir firmayla olan tüm finansal hareketlerinin izlendiği hesaptır. Bu hesap üzerinden geçmiş ödemeler, yapılan tahsilatlar, kalan borç ya da alacak bakiyesi izlenir.
Muhasebe programlarında her müşteri veya tedarikçi için açılan ayrı kayıtlardır. Bu kartlarda:
Kişi ya da kurum bilgileri
Vergi numarası
IBAN bilgileri
Alış/satış hareketleri bulunur.
Hangi alanda kullanılırsa kullanılsın, “cari dönem” ifadesi o anki hesap dönemi, işlem yılı ya da raporlama periyodunu ifade eder. Örneğin bir şirketin cari mali yılı, o yılın 1 Ocak–31 Aralık tarihleri arası olabilir. Kamu kurumlarında ise bütçe yılı anlamına da gelebilir.
Vergi beyanında cari dönem gelirleri
Sigorta primlerinin cari dönem borcu
Eğitimde cari öğretim yılı
Hukuk dilinde cari kelimesi, genellikle yürürlükte olan yasa ya da yönetmelikleri belirtmek amacıyla kullanılır.
“Cari mevzuata uygunluk şartı aranacaktır.”
“İşlemler cari düzenlemelere göre yapılacaktır.”
Bu tür ifadeler, geçmiş değil; yürürlükte olan kuralların geçerli olduğunu gösterir.
Cari kelimesi yalnızca resmi belgelerde veya uzmanlık gerektiren alanlarda değil, gündelik hayatta da karşılık bulur.
“Cari borcunu ödedin mi?” (güncel borç)
“Bu işlemler cari fiyatlar üzerinden yapılacak.”
“Şirketin cari durumu iç açıcı değil.”
Bu örneklerde cari, hep zamanın içinde, ‘şu anda’ olanı anlatır.
Cari fiyatlar, enflasyondan etkilenir çünkü fiyatlar zamana göre artar veya azalır. Bu nedenle geçmişle kıyaslama yapmak istendiğinde “sabit fiyatlar” kullanılır. Örneğin 2010’daki 100 TL ile 2024’teki 100 TL aynı alım gücüne sahip değildir. Cari değerler ise sadece o anki değeri gösterir.
Örnek:
2024’te asgari ücret 17.000 TL olabilir, ama bu cari bir değerdir.
Gerçek kıyaslama, sabit fiyatlara göre yapılır.
Bir ülke sürekli olarak ithalatı ihracatından fazla yapıyorsa, bu açık borçlanmayla finanse edilir. Bu finansman ya doğrudan yatırım ya da dış borç ile sağlanır. Aksi durumda rezervler erir, para birimi değer kaybeder.
İhracatı artırmak
İthalatı azaltmak
Turizmi ve hizmet gelirlerini yükseltmek
Doğrudan yabancı yatırım çekmek
Dijitalleşme ve veri temelli ekonomi anlayışıyla birlikte cari hesaplar, sadece birey ve kurum bazında değil; yapay zeka destekli sistemlerle anlık olarak izlenir hale gelmiştir. Fintech uygulamaları, ERP sistemleri ve merkezi veri havuzları bu alanda yeni dönem cari yönetimi anlayışını doğurmuştur.
“Cari” kelimesi, sadece bir terim değil, zamanla doğrudan ilişkili yaşayan bir kavramdır. Günlük yaşantımızdan uluslararası ticarete kadar her alanda etkisi bulunan bu kelime, hesap vermeyi, izlemeyi, raporlamayı ve yönetmeyi mümkün kılar. Cari kavramı üzerinden bireyler bütçelerini, şirketler nakit akışlarını, devletler dış ticaretlerini kontrol eder. Bu yüzden cari, sadece geçerli olan değil; aynı zamanda yönetilen, izlenen ve sonuç doğuran her şeydir.
İlgili diğer içerikler
Business Ne Demek? İş, Girişim ve Ekonomik Faaliyetler
Business kelimesi, İngilizce kökenli bir terimdir ve Türkçeye doğrudan “iş”, “ticaret”, “işletme”, “girişim”, “faaliyet” gibi çeşitli şekillerde çevrilebilir. Ancak kelimenin kapsamı bu basit çevirilerin çok ötesine geçer. Business; ekonomik üretim, satış, hizmet, yönetim, organizasyon, büyüme, strateji, yatırım, insan kaynakları, finansman ve pazarlama gibi pek çok alt alanı barındıran geniş bir çerçevedir. Hem soyut bir kavram hem de somut bir yapılanma olarak, modern dünyanın merkezinde yer alır. Sadece şirketler ve girişimciler için değil, tüm ekonomik aktörler açısından anlam taşıyan bu terim, hem teorik hem pratik düzlemde karmaşık bir sistemin adıdır.
Distribütör Nedir? Görevleri, Türleri ve Örneklerle Açıklama
Distribütör, bir ürün ya da hizmetin üreticisi ile son kullanıcı ya da perakendeci arasında köprü görevi gören, yetkili dağıtım ve satış temsilcisi olarak faaliyet gösteren kurumsal aracıdır. Üretici tarafından belirli bir bölge, sektör ya da ürün grubu için yetkilendirilmiş olan distribütör, hem ticari hem lojistik hem de pazarlama faaliyetlerinde ana sorumluluğu üstlenir.
İhbar Tazminatı Nedir? Kim Alır, Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatı, işveren veya işçinin iş akdini kanunda belirtilen bildirim sürelerine uymadan feshetmesi halinde, karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu tazminat türüdür. Türk İş Hukuku'nda iş güvencesi kavramının bir uzantısı olarak yer alır. 4857 sayılı İş Kanunu'na göre, iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde tarafların karşılıklı haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen bu uygulama, hem işveren hem işçi için bağlayıcıdır.
İMM Nedir? İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası Gerekli mi?
İMM, sigortacılık alanında kullanılan bir terim olarak “İhtiyari Mali Mesuliyet” ifadesinin kısaltmasıdır. Kasko poliçelerine ek olarak sunulan ve zorunlu trafik sigortasının yetersiz kaldığı durumlarda devreye giren bu teminat türü, trafik kazası sonucu karşı tarafa verilen zararın daha geniş bir çerçevede karşılanmasını sağlar. Özellikle modern şehir hayatında artan araç trafiği, yüksek değerli otomobiller ve yargı süreçlerinde yükselen tazminat talepleri göz önüne alındığında, İMM sigortası artık lüks değil, ciddi bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu yazıda, İhtiyari Mali Mesuliyet sigortasının teknik tanımından hukuki boyutuna, psikolojik etkilerinden bilinçli tüketici davranışlarına kadar çok katmanlı bir açıklama sunulacaktır.
Mersis No Nedir? Merkezi Sicil Kayıt Sistemi Hakkında Her Şey
Mersis No, Türkiye'deki şirketlerin ve ticari işletmelerin dijital ortamda tanımlanmasını sağlayan, benzersiz ve sabit bir numaradır. Açılımı “Merkezi Sicil Kayıt Sistemi Numarası” olan bu kod, Ticaret Bakanlığı’nın yürüttüğü MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi) projesinin bir parçası olarak hayata geçirilmiştir. Her şirketin yalnızca bir adet Mersis Numarası bulunur ve bu numara şirketin tüm resmi işlemlerinde kullanılır. Vergi numarası gibi düşünülebilir ancak kapsamı daha geniştir: ticaret sicil bilgileri, kuruluş belgeleri, şube detayları, yönetim yapısı ve ortaklık bilgileri bu sistemde dijital olarak kaydedilir.
Mutabakat Nedir? Hukuki, Siyasi ve Mali Yönleriyle Anlamı
uzlaşı veya fikir birliği durumunu ifade eder. Arapça kökenli bir kelime olan mutabakat, “uyum sağlamak” ya da “aynı noktada buluşmak” anlamlarına gelir. Hem gündelik dilde hem de diplomasi, hukuk, muhasebe ve siyaset gibi alanlarda sıkça kullanılan bu kavram; uzlaşma, anlaşma ve çatışmasızlık anlamlarını da içinde barındırır. Mutabakat, sadece sözlü bir uzlaşıyı değil, aynı zamanda yazılı beyanlar, tutanaklar, belgeler ve protokoller aracılığıyla resmiyet kazanabilen bir düzenlemeyi de ifade edebilir. Dolayısıyla mutabakat hem toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan bir kavram hem de kurumsal süreçlerin ana yapı taşlarından biridir.
Tahakkuk Nedir? Muhasebe, Vergi ve Kamudaki Anlamı
Tahakkuk, Arapça kökenli bir kelimedir ve Türkçeye "gerçekleşmek, kesinleşmek, meydana gelmek" anlamlarıyla geçmiştir. Özellikle hukuk, muhasebe, vergi ve kamu yönetimi gibi teknik alanlarda çok sık kullanılan bir kavramdır. Temel anlamıyla tahakkuk, bir işin, alacağın, borcun veya yükümlülüğün resmî ve hukuki açıdan geçerli hale gelmesi demektir. Yani bir şeyin yalnızca plan ya da teklif düzeyinde değil, uygulama ve sonuç düzeyine ulaşması anlamını taşır.
Tevkifat Nedir? Vergi Sisteminde Tevkifatın Anlamı
Tevkifat, Arapça kökenli bir kelime olup Türkçeye “kesinti” veya “stopaj” anlamıyla geçmiştir. Özellikle maliye, vergi hukuku ve kamu finansmanı gibi alanlarda sıkça kullanılan bir kavramdır. Tevkifat, devletin vergi gelirlerini güvence altına almak ve vergi tahsilatını kolaylaştırmak amacıyla, bir ödemenin kaynağında verginin kesilmesi yöntemidir. Yani ödeme yapan kişi, ödemeyi alacak kişiye tüm tutarı vermeden önce belirli bir oranda vergi kesintisi yapar ve bu kesintiyi devlete aktarır.
VİOP Nedir? Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Hakkında
VİOP, yani Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası, Türkiye sermaye piyasalarında türev ürünlerin işlem gördüğü bir borsadır. Borsa İstanbul çatısı altında faaliyet gösteren bu piyasa, yatırımcılara ileri tarihlerde gerçekleşecek ekonomik olaylara karşı pozisyon alma, riskten korunma (hedging) ve kaldıraçlı yatırım yapma imkânı sunar. Ancak VİOP yalnızca teknik bir finansal platform değil; aynı zamanda modern ekonomide risk yönetiminin, spekülasyonun, kurumsal planlamanın ve yatırım stratejilerinin merkezi bir aracı hâline gelmiştir. Bu yazıda “VİOP nedir?” sorusuna, işleyiş mantığından ürün çeşitliliğine, yatırımcı psikolojisinden ekonomi üzerindeki etkisine kadar detayları aşağıdan öğrenebilirsiniz.
Popüler içerikler
Akreditasyon Nedir? Akredite Ne Demektir?
Akreditasyon, bir kurumun ya da kuruluşun belirli bir standart ya da yetkinlik düzeyini karşıladığının, bağımsız ve yetkili bir otorite tarafından resmi olarak tanınmasıdır. Kısacası, bir yapının “doğru, güvenilir, yeterli” olduğunun kanıtlanmasıdır.
İhracat Nedir? Nasıl Yapılır, Türleri ve Süreçleri Nelerdir?
İhracat, bir ülkenin sınırları içinde üretilen mal ve hizmetlerin, yurt dışındaki alıcılara satılması işlemidir. En genel tanımıyla ihracat, bir ülkenin başka ülkelere yaptığı ticaretin satış ayağını temsil eder. Uluslararası ticaretin temel taşlarından biri olan ihracat, ülkelerin döviz kazanmasını, üretimini artırmasını ve küresel pazarda rekabet gücü kazanmasını sağlar.
İskonto (İndirim) Nedir? Ticaretteki Anlamı ve Hesaplama
İskonto, hem ticaret hem de günlük yaşam içinde sık karşılaşılan ancak çoğu zaman yanlış ya da eksik anlaşılan bir kavramdır. En yalın haliyle iskonto, bir mal veya hizmetin belirlenen satış fiyatı üzerinden yapılan tutarsal veya oransal indirimi ifade eder. Bu indirim, ürünün nakit ödenmesi durumunda yapılabilir, toplu alımlarda geçerli olabilir ya da belirli vadelerde ödeme yapılmasına göre hesaplanabilir. İskonto, hem satıcı hem alıcı için farklı avantajlar sağlar ve pazarlık, ticari ilişki ya da finansal işlem gibi süreçlerde önemli rol oynar.