Çekimli fiil, kök hâlindeki bir fiilin zaman, kişi, kip ya da olumsuzluk gibi eklerle değiştirilerek bir yargı bildirecek şekilde kullanılmasıdır. Bu tür fiiller bir cümlede yüklem görevini üstlenir ve genellikle tam anlamlı bir düşünceyi iletir. Türkçede çekimli fiiller, hem anlam hem de yapı açısından cümlenin temel taşıdır. Cümlede özneyle fiil arasında kişi uyumunu sağlar, zamanı bildirir, kip aracılığıyla niyeti ya da ihtimali gösterir ve bazen olumsuzluk ya da soru ekleriyle zenginleşir.
Bu yazıda “çekimli fiil nedir?” sorusunu yalnızca tanımsal olarak değil; yapı, kullanım alanı, fiil çekim ekleri, fiil kipleri, zamanlar, örnekler, istisnalar ve gramer yapısıyla birlikte ayrıntılı şekilde açıklayacağız.
Önce iki temel kavramı netleştirelim:
Fiil: İş, oluş, hareket ya da durum bildiren sözcüklerdir. Koşmak, yazmak, uyumak, olmak, düşmek gibi.
Çekim: Fiil köküne ek getirilerek anlamın kişi, zaman, kip gibi yönlerden zenginleştirilmesidir.
Yani bir fiil tek başına anlamlı olabilir ama bir yargı bildirmez. Örneğin “gel” bir emir fiilidir. Ama “geldim” dediğimizde artık kişi (ben), zaman (geçmiş) ve kip (bildirme) eklenmiştir. Bu artık bir çekimli fiildir.
Çekimli fiillerin yapısal olarak üç ana bileşeni vardır:
Fiil kökü
Kip eki (haber ya da dilek kiplerinden biri)
Kişi eki
Bazı durumlarda olumsuzluk eki, soru eki ya da zaman anlamı da bu yapıya dahil olabilir.
Örnek:
"Yazıyordum."
yaz → fiil kökü
ıyor → şimdiki zaman kipi
du → geçmiş zamanın hikâyesi
m → 1. tekil kişi eki
Bu örnek tek bir fiilin ne kadar çok anlam katmanına sahip olabileceğini gösterir.
Türkçede fiiller iki ana kip altında çekimlenir:
Geniş zaman (gelir)
Şimdiki zaman (geliyor)
Geçmiş zaman (gitti)
Öğrenilen geçmiş zaman (gitmiş)
Gelecek zaman (gidecek)
Gereklilik kipi (gitmeli)
Şart kipi (giderse)
Emir kipi (git)
İstek kipi (gideyim)
Bu kip eklerinin ardından mutlaka kişi eki gelir. Aksi takdirde fiil eksik olur, cümlede çekimli sayılmaz.
Fiil çekiminde yüklem, özneyle kişi uyumu içinde olmalıdır. Türkçede altı temel kişi eki vardır:
Ben (1. tekil): -m, -im, -ım
Sen (2. tekil): -sin, -sın
O (3. tekil): eki çoğu zaman kullanılmaz
Biz (1. çoğul): -k, -ız, -yız
Siz (2. çoğul): -siniz, -sunuz
Onlar (3. çoğul): genellikle ek almaz, fiil çoğul özneyle kullanılır
Örnek: “Okuyorsunuz.”
oku → fiil kökü
yor → şimdiki zaman eki
sunuz → 2. çoğul kişi eki
Fiilin yargısını olumsuz hale getiren ek, -ma / -me olumsuzluk ekidir. Bu ek genellikle kip ekinden önce gelir:
Örnekler:
Gelmiyorum (şimdiki zamanın olumsuzu)
Gitmedi (geçmiş zamanın olumsuzu)
Yazmayacağım (gelecek zamanın olumsuzu)
Olumsuzluk eki fiilin anlamını reddeder ancak yapıyı değiştirmez. Hâlâ çekimli bir fiil olarak kalır.
Fiil çekimi yapılmış bir fiile -mi / -mı soru eki de eklenebilir. Bu ek genellikle ayrı yazılır ve kişi eki yine fiile bitişik kalır.
Örnek:
Geldin mi?
Gidecek misiniz?
Soru eki, cümlede yargıyı sorgular ama çekimli fiilin parçalarından biridir.
Fiil yapısı sade olabilir ama eklerle karmaşık hâle de gelebilir:
Basit çekimli fiil: Tek kip ve kişi eki alır (geldi, gidecek).
Birleşik çekimli fiil: Yardımcı fiil ya da ek fiille yapılır (geliyordu, okuyabilirdi).
Karmaşık çekimli fiil: Kip, zaman, yardımcı fiil, kişi eki birlikte bulunur (gidebilecektiniz, yapmamışsınız).
Bu tür fiillerin hepsi çekimli sayılır çünkü hepsi yüklem olabilir.
“Okula gidiyorum.” → Şimdiki zaman, 1. tekil kişi
“Anlamamışsınız.” → Öğrenilen geçmiş zamanın olumsuz hâli, 2. çoğul kişi
“Gelmeliyiz.” → Gereklilik kipi, 1. çoğul kişi
“Yazsaydın keşke.” → Şart kipi, 2. tekil kişi
Hepsi yargı bildirir ve cümlede yüklem görevindedir.
Fiilimsiler fiil köklerinden türetilmiş ama yargı bildirmeyen, yan görevli sözcüklerdir:
Fiilimsi: “Okuyan çocuk geldi.” → “Okuyan” sıfat fiil
Çekimli fiil: “Çocuk okuyor.” → “Okuyor” yüklemdir, yargı bildirir
Çekimli fiiller daima yüklemdir. Fiilimsiler ise yüklem olamaz, çünkü kişi ve kip eki almazlar.
Cümleye yargı kazandırır.
Özne ile fiil arasında uyum sağlar.
Kip ve zamanla olayın bağlamını kurar.
Duygusal, zamansal ya da dilsel niyet belirtir.
Bir cümlede çekimli fiil yoksa, yargı da yoktur. Bu, fiilsiz cümlelerin eksik ya da eksiltili olmasını açıklar.
Çekimli fiil, dilde düşüncenin, eylemin ve zamanın en net ifade biçimlerinden biridir. Kök bir fiilin kip, kişi ve bazen olumsuzluk ya da soru ekleriyle birleşerek yüklem hâline gelmesi, iletişimin temelini oluşturur. Türkçeyi hem doğru hem etkili kullanmak isteyen herkesin çekimli fiilleri tanıması ve doğru biçimlerde kullanabilmesi gerekir. Bu yapılar yalnızca dil bilgisinin değil, günlük anlatımın da omurgasını oluşturur.
İlgili diğer içerikler
Drama ve Dramatizasyon Nedir? Tanımı, Uygulamaları Nelerdir?
Drama, Yunanca "dran" fiilinden türetilmiştir ve "eylem" anlamına gelir. Tiyatro sanatının temelidir ve olayların, çatışmaların, duyguların oyuncular aracılığıyla canlandırılması sürecini ifade eder. Ancak drama yalnızca sahnede oynanan bir sanat formu değildir. Aynı zamanda bir anlatım dili, bir eğitim yöntemi ve bir duygu aktarım biçimidir. Drama, insanın yaşadıklarını, yaşamak istediklerini ya da korkularını bir sahneye ya da eyleme dökerek ifade etmesidir.
Edebiyat Nedir? Türleri, Tarihi ve Günümüzdeki Yeri
Edebiyat, duygu, düşünce, hayal ve gözlemlerin estetik bir biçimde dil aracılığıyla anlatıldığı sanat dalıdır. Bu ifade kulağa kısa gelebilir ancak edebiyat, insanoğlunun kendini anlamaya ve anlatmaya başladığı günden bu yana var olan en köklü anlatım biçimlerinden biridir. Sözlü kültürle başlayıp yazılı metinlerle zenginleşen edebiyat, bireyin iç dünyasından toplumsal yapıya, tarihten psikolojiye kadar uzanan geniş bir alana temas eder. Her çağın, her toplumun ve her bireyin kendine has bir anlatı dili vardır ve edebiyat, bu dillerin ortak çatısıdır.
KPSS B Grubu Nedir? A Grubu ile Farkları ve Atama Süreci
KPSS, yani Kamu Personeli Seçme Sınavı, Türkiye’de kamu kurumlarına personel alımı amacıyla düzenlenen merkezi bir sınavdır. Bu sınav kendi içinde farklı gruplara ayrılır. En yaygın ayrım A Grubu ve B Grubu adaylar üzerinden yapılır. KPSS B Grubu, genel olarak uzmanlık gerektirmeyen kamu görevlerine atanmak isteyen adayları kapsar. Bu yazıda KPSS B Grubu’nun kapsamı, başvuru koşulları, sınav içeriği ve A Grubu ile arasındaki farklar detaylı şekilde ele alınacaktır.
ÖABT Nedir? Kimler Girebilir, Nasıl Hazırlanılır?
ÖABT, yani "Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi", Türkiye'de öğretmen adaylarının kendi alanlarında sahip oldukları bilgi düzeyini ölçmek amacıyla uygulanan bir sınavdır. Bu test, KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) sürecinin bir parçasıdır ve sadece öğretmenlik mesleğine başvuracak adayları kapsar. Diğer KPSS oturumlarının aksine ÖABT, doğrudan adayın alan bilgisini ölçer. Bu nedenle diğer genel yetenek testlerine kıyasla çok daha spesifik ve derinlemesine bir değerlendirme sağlar.
OBP Nedir? Ortaöğretim Başarı Puanı Hakkında Her Şey
OBP, “Ortaöğretim Başarı Puanı”nın kısaltmasıdır. Türkiye’de lise eğitimi gören öğrencilerin dört yıl boyunca elde ettikleri not ortalamalarının belirli bir katsayıyla çarpılarak, yükseköğretime geçiş sürecinde ek puan olarak kullanıldığı bir değerlendirme sistemidir. OBP sistemi, öğrencilerin yalnızca merkezi sınav performanslarına değil, okul süreçlerinde gösterdikleri istikrarlı başarıya da değer verilmesini amaçlar.
SRC Belgesi Nedir? Kimler İçin Zorunludur?
SRC belgesi, ticari amaçla yolcu ya da yük taşımacılığı yapan sürücülerin alması gereken yasal bir mesleki yeterlilik belgesidir. Türkiye’de Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenen bu belge, hem bireysel hem de kurumsal taşımacılık faaliyetlerinin yasal ve güvenli şekilde yürütülmesini sağlar. SRC belgesi olmadan ticari taşımacılık yapmak yasal değildir ve ciddi idari yaptırımlar doğurur. SRC belgeleri kendi içinde farklı sınıflara ayrılır ve her biri farklı bir taşımacılık alanını kapsar. Bu yazıda SRC belgesinin kapsamı, türleri, zorunlulukları, başvuru süreci, sınav sistemi, eğitim içeriği, belge geçerliliği, denetim uygulamaları ve sektörel etkileri gibi çok katmanlı yönleri detaylı biçimde ele alınacaktır.
Viskozite Nedir? Akışkanlık ve Direnç Üzerine Her Şey
Viskozite, bir sıvının akmaya karşı gösterdiği dirençtir. Günlük hayatta bu kavramla farkında olmadan çok sık karşılaşırız. Örneğin bir bardak suyun akışıyla balın akışı aynı değildir. Bal daha yavaş ve ağır akar. Bu farkın sebebi, balın viskozitesinin suya göre daha yüksek olmasıdır. Akışkanların hareket kabiliyeti sadece sıcaklıkla değil, iç yapıdaki moleküllerin birbirine sürtünmesiyle de ilgilidir. İşte bu iç sürtünme kuvveti, viskozite olarak adlandırılır. Viskozite konusu sadece fizik ya da kimya derslerinde değil, motor yağı seçiminden ilaç formüllerine, boya üretiminden gıda sanayisine kadar birçok alanda karşımıza çıkar.
Yatay Geçiş Nedir? Şartları ve Süreç Nasıl İşler?
Yatay geçiş, bir öğrencinin kayıtlı olduğu üniversiteden veya bölümden başka bir üniversite ya da bölüme geçmesini sağlayan akademik bir uygulamadır. Genellikle aynı seviyede (ön lisans–ön lisans, lisans–lisans gibi) ve benzer programlar arasında gerçekleştirilir. Öğrenciler farklı nedenlerle bu hakkı kullanabilir: memnuniyetsizlik, daha iyi eğitim olanakları, ailevi sebepler ya da akademik hedefler gibi. Bu sistem Türkiye’de Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından düzenlenir ve her yıl belirli kurallar çerçevesinde işler.
Popüler içerikler
A1 Ehliyet Nedir? Hangi Araçları Kapsar ve Kimler Alabilir?
A1 ehliyet, Türkiye’de 125 cc’ye kadar olan motosikletleri kullanma yetkisi veren bir sürücü belgesi sınıfıdır. Motosiklet sürmeye başlamak isteyen bireyler için genellikle ilk tercih edilen ehliyet türüdür. Hafif motosiklet kullanmak isteyen genç sürücüler, şehir içi ulaşımı daha pratik hale getirmek isteyenler ve motor tutkunları için bu belge oldukça önemli bir adımdır. A1 sınıfı ehliyet, hem ekonomik araçlara ulaşma imkânı sunar hem de motosiklet kültürüne giriş niteliği taşır.
ALES Nedir? Kim Girebilir, Ne İşe Yarar, Nasıl Hazırlanılır?
ALES, yani Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı, Türkiye’de yüksek lisans ve doktora başvurularında, akademik kadro alımlarında ve bazı kurum içi yükselme süreçlerinde kullanılan, ÖSYM tarafından uygulanan merkezi bir sınavdır. Bu sınav, yükseköğretim kurumlarına akademik personel seçimi ve lisansüstü programlara öğrenci alımı amacıyla yapılır. ALES, özellikle araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, uzman, doçent, doktor öğretim üyesi gibi kadrolar için ön koşul olarak istenir.
AYT Nedir? Alan Yeterlilik Testi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
AYT, yani Alan Yeterlilik Testi, Türkiye’de yükseköğretim kurumlarına girişte uygulanan Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nın (YKS) ikinci oturumudur. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılan YKS, Temel Yeterlilik Testi (TYT), Alan Yeterlilik Testi (AYT) ve Yabancı Dil Testi (YDT) olmak üzere üç aşamadan oluşur. AYT, öğrencilerin lise düzeyindeki akademik bilgi ve alan yeterliliklerini ölçmeyi amaçlar.
B1 Sınıfı Ehliyet Nedir? Hangi Araçları Kullanabilir?
Ehliyet türleri zamanla gelişen araç teknolojilerine göre çeşitlenmiştir. Türkiye’de çok bilinmeyen ancak önemli bir yere sahip olan ehliyet sınıflarından biri de B1 ehliyettir. Genellikle otomobil ehliyetiyle karıştırılsa da aslında farklı bir kapsama sahiptir. B1 sınıfı ehliyet, dört tekerlekli motosiklet benzeri araçlar için verilen, hem şehir içi hem de kırsal alanda belirli araçları kullanma yetkisi sunan özel bir belgedir.