Viskozite, bir sıvının akmaya karşı gösterdiği dirençtir. Günlük hayatta bu kavramla farkında olmadan çok sık karşılaşırız. Örneğin bir bardak suyun akışıyla balın akışı aynı değildir. Bal daha yavaş ve ağır akar. Bu farkın sebebi, balın viskozitesinin suya göre daha yüksek olmasıdır.
Akışkanların hareket kabiliyeti sadece sıcaklıkla değil, iç yapıdaki moleküllerin birbirine sürtünmesiyle de ilgilidir. İşte bu iç sürtünme kuvveti, viskozite olarak adlandırılır. Viskozite konusu sadece fizik ya da kimya derslerinde değil, motor yağı seçiminden ilaç formüllerine, boya üretiminden gıda sanayisine kadar birçok alanda karşımıza çıkar.
Viskozite, bir sıvının ya da gazın iç yapısında moleküller arası sürtünmenin sonucu oluşan akışa karşı dirençtir. Ne kadar yüksekse, o kadar zor akar. Ne kadar düşükse, o kadar kolay akar. Bu direnç hem sıvının y apısına hem de bulunduğu ortamın koşullarına göre değişir.
Viskozite kelimesi Latince “viscum” kelimesinden türemiştir. Viscum, ökse otu anlamına gelir ve bu bitkiden elde edilen yapışkan sıvı, viskozite kavramının temeli olarak kabul edilir.
Viskoziteyi ölçerken iki farklı terimle karşılaşılır: dinamik viskozite ve kinematik viskozite.
Dinamik viskozite (η): Bir akışkanın iç sürtünme katsayısını ifade eder. Bir yüzeye paralel şekilde kayan iki sıvı katmanı arasındaki sürtünme kuvvetine bağlıdır. Birimi Pascal-saniye (Pa·s) ya da poise’dır.
Kinematik viskozite (ν): Dinamik viskozitenin sıvının yoğunluğuna bölünmesiyle elde edilir. Birimi metrekare/saniye (m²/s) veya stokes (St) olarak verilir.
Kısaca, dinamik viskozite akışkanın akma direncini, kinematik viskozite ise bu direncin yoğunlukla olan ilişkisini anlatır.
Viskoziteyi ölçmek için kullanılan cihazlara viskozimetre denir. En yaygın yöntemler:
Kapiler viskozimetre: İnce bir borudan sıvının geçiş süresine göre hesap yapılır.
Rotasyonel viskozimetre: Dönen bir cisimle sıvı arasındaki tork ölçülür.
Falling ball (düşen bilye) yöntemi: Belirli bir bilyenin sıvı içinde düşme süresi ölçülür.
Bu yöntemler sayesinde hem düşük hem yüksek viskoziteli sıvıların ölçümü yapılabilir.
Viskozite sıcaklıkla doğrudan ilişkilidir. Genelde sıcaklık arttıkça viskozite düşer. Çünkü moleküller daha hızlı hareket eder ve birbirleriyle olan bağları zayıflar.
Su gibi düşük viskoziteli sıvılar sıcaklık artışıyla daha akışkan hâle gelir.
Motor yağları gibi yüksek viskoziteli sıvılar, soğukta yoğunlaşır, sıcakta incelir.
Bu yüzden motor yağı seçerken hem sıcak hem soğuk viskozite değerleri dikkate alınır.
Otomotiv: Motor yağı, hidrolik sıvı ve fren yağı gibi sıvıların seçimi tamamen viskoziteye göre yapılır.
Gıda: Şurup, bal, sos ve yoğurt gibi ürünlerin akışkanlığı viskoziteyle belirlenir.
İlaç: Şurup formundaki ilaçlar ya da krem yapıları bu parametreye göre hazırlanır.
Kozmetik: Krem, losyon ve makyaj ürünlerinde istenen kıvam viskoziteyle ayarlanır.
Boya ve mürekkep: Akış kolaylığı, yüzeye yayılma ve kurumaya kadar pek çok şey bu özellikten etkilenir.
Viskozite sabit mi? Cevap: hayır. Tüm sıvılar aynı davranışı göstermez.
Newtonyen akışkanlar: Viskozitesi sabittir. Sıvıya uygulanan kuvvetle orantılı akar. Örnek: su, alkol.
Newtonyen olmayan akışkanlar: Viskozitesi sabit değildir, uygulanan kuvvete göre değişir. Örnek: diş macunu, ketçap, mayonez.
Ketçapı şişeden çıkarmak için neden çalkaladığımız bu şekilde açıklanabilir.
Bir sıvının akış hızı, viskozitesiyle ters orantılıdır. Yani:
Viskozite ne kadar düşükse, sıvı o kadar hızlı akar.
Viskozite ne kadar yüksekse, akış o kadar yavaştır.
Bu yüzden boru hatlarında kullanılan sıvılar için viskozite kritik bir parametredir. Yanlış viskozite, sistemin çalışmasını bozabilir.
Reoloji, maddelerin akış ve deformasyon davranışını inceleyen bilim dalıdır. Viskozite, reolojinin temel konusudur. Ama reoloji, viskozitenin yanında elastiklik, plastiklik gibi özellikleri de inceler. Bu yüzden özellikle polimer, boya ve kozmetik sanayisinde ürün geliştirme süreci reolojik analizlerle yapılır.
Motor ömrünü uzatır: Doğru viskoziteli yağ, parçalar arasında koruyucu film oluşturur.
Kıvamı belirler: Gıda ürünlerinin tüketici tarafından nasıl algılanacağı buna bağlıdır.
Akış kontrolü sağlar: Tıpta, ilaçların damar içi akış hızı viskoziteyle ayarlanır.
Enerji verimliliği sağlar: Borularda daha düşük viskoziteli sıvılar daha az enerjiyle taşınır.
1. Viskozite sadece sıvılar için mi geçerlidir? Hayır. Gazların da viskozitesi vardır ama çok düşüktür.
2. Viskozite arttıkça ne olur? Sıvı daha zor akar. Akışkanlık azalır.
3. Viskozite nasıl düşürülür? Sıcaklık artırılarak ya da çözücülerle inceltme yapılabilir.
4. Viskozite birimi nedir? SI birimi Pascal-saniyedir. Pratikte poise (P) ve centipoise (cP) da kullanılır.
5. Yüksek viskoziteli sıvılar tehlikeli midir? Kendi başına değil. Ancak yüksek basınç gerektiği için sistem tasarımı önemlidir.
Viskozite, kulağa teknik bir terim gibi gelse de aslında her gün karşılaştığımız bir kavram. Bir çorbanın kıvamından, motor yağının davranışına kadar birçok şey bu özellik sayesinde şekillenir. Bilimsel tarafı güçlü ama gündelik hayattaki etkisi daha da yaygındır. Viskoziteyi anlamak, akışkanlarla çalışan her sektörde doğru kararlar almak için temel bir adımdır.
İlgili diğer içerikler
Çekimli Fiil Nedir? Yapısı, Örnekleri ve Kullanımı
Çekimli fiil, kök hâlindeki bir fiilin zaman, kişi, kip ya da olumsuzluk gibi eklerle değiştirilerek bir yargı bildirecek şekilde kullanılmasıdır. Bu tür fiiller bir cümlede yüklem görevini üstlenir ve genellikle tam anlamlı bir düşünceyi iletir. Türkçede çekimli fiiller, hem anlam hem de yapı açısından cümlenin temel taşıdır. Cümlede özneyle fiil arasında kişi uyumunu sağlar, zamanı bildirir, kip aracılığıyla niyeti ya da ihtimali gösterir ve bazen olumsuzluk ya da soru ekleriyle zenginleşir.
Drama ve Dramatizasyon Nedir? Tanımı, Uygulamaları Nelerdir?
Drama, Yunanca "dran" fiilinden türetilmiştir ve "eylem" anlamına gelir. Tiyatro sanatının temelidir ve olayların, çatışmaların, duyguların oyuncular aracılığıyla canlandırılması sürecini ifade eder. Ancak drama yalnızca sahnede oynanan bir sanat formu değildir. Aynı zamanda bir anlatım dili, bir eğitim yöntemi ve bir duygu aktarım biçimidir. Drama, insanın yaşadıklarını, yaşamak istediklerini ya da korkularını bir sahneye ya da eyleme dökerek ifade etmesidir.
Edebiyat Nedir? Türleri, Tarihi ve Günümüzdeki Yeri
Edebiyat, duygu, düşünce, hayal ve gözlemlerin estetik bir biçimde dil aracılığıyla anlatıldığı sanat dalıdır. Bu ifade kulağa kısa gelebilir ancak edebiyat, insanoğlunun kendini anlamaya ve anlatmaya başladığı günden bu yana var olan en köklü anlatım biçimlerinden biridir. Sözlü kültürle başlayıp yazılı metinlerle zenginleşen edebiyat, bireyin iç dünyasından toplumsal yapıya, tarihten psikolojiye kadar uzanan geniş bir alana temas eder. Her çağın, her toplumun ve her bireyin kendine has bir anlatı dili vardır ve edebiyat, bu dillerin ortak çatısıdır.
KPSS B Grubu Nedir? A Grubu ile Farkları ve Atama Süreci
KPSS, yani Kamu Personeli Seçme Sınavı, Türkiye’de kamu kurumlarına personel alımı amacıyla düzenlenen merkezi bir sınavdır. Bu sınav kendi içinde farklı gruplara ayrılır. En yaygın ayrım A Grubu ve B Grubu adaylar üzerinden yapılır. KPSS B Grubu, genel olarak uzmanlık gerektirmeyen kamu görevlerine atanmak isteyen adayları kapsar. Bu yazıda KPSS B Grubu’nun kapsamı, başvuru koşulları, sınav içeriği ve A Grubu ile arasındaki farklar detaylı şekilde ele alınacaktır.
ÖABT Nedir? Kimler Girebilir, Nasıl Hazırlanılır?
ÖABT, yani "Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi", Türkiye'de öğretmen adaylarının kendi alanlarında sahip oldukları bilgi düzeyini ölçmek amacıyla uygulanan bir sınavdır. Bu test, KPSS (Kamu Personeli Seçme Sınavı) sürecinin bir parçasıdır ve sadece öğretmenlik mesleğine başvuracak adayları kapsar. Diğer KPSS oturumlarının aksine ÖABT, doğrudan adayın alan bilgisini ölçer. Bu nedenle diğer genel yetenek testlerine kıyasla çok daha spesifik ve derinlemesine bir değerlendirme sağlar.
OBP Nedir? Ortaöğretim Başarı Puanı Hakkında Her Şey
OBP, “Ortaöğretim Başarı Puanı”nın kısaltmasıdır. Türkiye’de lise eğitimi gören öğrencilerin dört yıl boyunca elde ettikleri not ortalamalarının belirli bir katsayıyla çarpılarak, yükseköğretime geçiş sürecinde ek puan olarak kullanıldığı bir değerlendirme sistemidir. OBP sistemi, öğrencilerin yalnızca merkezi sınav performanslarına değil, okul süreçlerinde gösterdikleri istikrarlı başarıya da değer verilmesini amaçlar.
SRC Belgesi Nedir? Kimler İçin Zorunludur?
SRC belgesi, ticari amaçla yolcu ya da yük taşımacılığı yapan sürücülerin alması gereken yasal bir mesleki yeterlilik belgesidir. Türkiye’de Karayolu Taşıma Kanunu ve Karayolu Taşıma Yönetmeliği çerçevesinde düzenlenen bu belge, hem bireysel hem de kurumsal taşımacılık faaliyetlerinin yasal ve güvenli şekilde yürütülmesini sağlar. SRC belgesi olmadan ticari taşımacılık yapmak yasal değildir ve ciddi idari yaptırımlar doğurur. SRC belgeleri kendi içinde farklı sınıflara ayrılır ve her biri farklı bir taşımacılık alanını kapsar. Bu yazıda SRC belgesinin kapsamı, türleri, zorunlulukları, başvuru süreci, sınav sistemi, eğitim içeriği, belge geçerliliği, denetim uygulamaları ve sektörel etkileri gibi çok katmanlı yönleri detaylı biçimde ele alınacaktır.
Yatay Geçiş Nedir? Şartları ve Süreç Nasıl İşler?
Yatay geçiş, bir öğrencinin kayıtlı olduğu üniversiteden veya bölümden başka bir üniversite ya da bölüme geçmesini sağlayan akademik bir uygulamadır. Genellikle aynı seviyede (ön lisans–ön lisans, lisans–lisans gibi) ve benzer programlar arasında gerçekleştirilir. Öğrenciler farklı nedenlerle bu hakkı kullanabilir: memnuniyetsizlik, daha iyi eğitim olanakları, ailevi sebepler ya da akademik hedefler gibi. Bu sistem Türkiye’de Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından düzenlenir ve her yıl belirli kurallar çerçevesinde işler.
Popüler içerikler
A1 Ehliyet Nedir? Hangi Araçları Kapsar ve Kimler Alabilir?
A1 ehliyet, Türkiye’de 125 cc’ye kadar olan motosikletleri kullanma yetkisi veren bir sürücü belgesi sınıfıdır. Motosiklet sürmeye başlamak isteyen bireyler için genellikle ilk tercih edilen ehliyet türüdür. Hafif motosiklet kullanmak isteyen genç sürücüler, şehir içi ulaşımı daha pratik hale getirmek isteyenler ve motor tutkunları için bu belge oldukça önemli bir adımdır. A1 sınıfı ehliyet, hem ekonomik araçlara ulaşma imkânı sunar hem de motosiklet kültürüne giriş niteliği taşır.
ALES Nedir? Kim Girebilir, Ne İşe Yarar, Nasıl Hazırlanılır?
ALES, yani Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı, Türkiye’de yüksek lisans ve doktora başvurularında, akademik kadro alımlarında ve bazı kurum içi yükselme süreçlerinde kullanılan, ÖSYM tarafından uygulanan merkezi bir sınavdır. Bu sınav, yükseköğretim kurumlarına akademik personel seçimi ve lisansüstü programlara öğrenci alımı amacıyla yapılır. ALES, özellikle araştırma görevlisi, öğretim görevlisi, uzman, doçent, doktor öğretim üyesi gibi kadrolar için ön koşul olarak istenir.
AYT Nedir? Alan Yeterlilik Testi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
AYT, yani Alan Yeterlilik Testi, Türkiye’de yükseköğretim kurumlarına girişte uygulanan Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nın (YKS) ikinci oturumudur. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılan YKS, Temel Yeterlilik Testi (TYT), Alan Yeterlilik Testi (AYT) ve Yabancı Dil Testi (YDT) olmak üzere üç aşamadan oluşur. AYT, öğrencilerin lise düzeyindeki akademik bilgi ve alan yeterliliklerini ölçmeyi amaçlar.
B1 Sınıfı Ehliyet Nedir? Hangi Araçları Kullanabilir?
Ehliyet türleri zamanla gelişen araç teknolojilerine göre çeşitlenmiştir. Türkiye’de çok bilinmeyen ancak önemli bir yere sahip olan ehliyet sınıflarından biri de B1 ehliyettir. Genellikle otomobil ehliyetiyle karıştırılsa da aslında farklı bir kapsama sahiptir. B1 sınıfı ehliyet, dört tekerlekli motosiklet benzeri araçlar için verilen, hem şehir içi hem de kırsal alanda belirli araçları kullanma yetkisi sunan özel bir belgedir.