Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki hizmet süresi boyunca edindiği haklara karşılık olarak, belirli şartlar altında iş sözleşmesi sona erdiğinde işveren tarafından ödenen yasal bir tazminattır. Türk İş Hukuku'na göre, bir işçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışması ve kanunda belirtilen şartlarla işten ayrılması durumunda bu haktan yararlanması mümkündür. Kıdem tazminatı, hem çalışanı koruyan sosyal bir güvence niteliğindedir hem de iş ilişkilerinin sona ermesinde adil bir denge oluşturur.
Bu yazıda kıdem tazminatının ne olduğu, hangi şartlarda alındığı, hesaplama yöntemleri, yasal dayanakları, işveren yükümlülükleri, istisnai durumlar ve sıkça sorulan sorular dahil olmak üzere çok yönlü bir inceleme sunulacaktır.
Kıdem tazminatına ilişkin düzenleme, 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 6. maddesi uyarınca yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde yer almaktadır. Bu madde, işçilerin iş sözleşmelerinin sona ermesi hâlinde belirli koşullar altında kıdem tazminatı almalarını öngörmektedir. Yani güncel İş Kanunu’nda doğrudan yer almasa da hâlâ geçerliliğini koruyan bir düzenleme üzerinden işlem yapılmaktadır.
Kıdem tazminatı alabilmenin temel şartları şunlardır:
İşçinin aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl çalışmış olması
İş sözleşmesinin aşağıdaki şekillerde sona ermesi:
İşveren tarafından haksız nedenle fesih
İşçi tarafından haklı nedenle fesih (örneğin maaşın ödenmemesi, mobbing vb.)
Askerlik nedeniyle işten ayrılma
Kadının evlendikten sonraki bir yıl içinde kendi isteğiyle işten ayrılması
Emeklilik hakkı kazanılması (yaş dışındaki şartların tamamlanması dahil)
İşçinin vefat etmesi
İşçinin kendi isteğiyle ve haklı gerekçesi olmadan işten ayrılması hâlinde kıdem tazminatına hak kazanılamaz.
Kıdem tazminatı, çalışanın iş yerinde geçirdiği her tam yıl için 30 günlük brüt ücret esas alınarak hesaplanır. Bu hesaplamaya yalnızca maaş değil; işçiye düzenli olarak sağlanan yol, yemek, prim gibi ek ödemeler de dahil edilir.
Bir çalışan, 5 yıldır aynı iş yerinde çalışmakta ve brüt maaşı 20.000 TL ise:
Yıllık kıdem tazminatı = 20.000 TL
5 yıl için toplam tazminat = 20.000 TL × 5 = 100.000 TL
Ancak tavan uygulaması bulunmaktadır. Devlet her yıl kıdem tazminatına bir tavan ücret belirler. Bu tavanın üzerinde ödeme yapılamaz.
Ahmet Bey, 12 yıldır özel bir şirkette çalıştıktan sonra emeklilik hakkını kullanarak işten ayrıldı. Aylık brüt maaşı 22.000 TL idi. Ancak devletin belirlediği kıdem tazminatı tavanı 23.489 TL olduğu için, her yıl için bu tutar esas alındı. Toplamda 12 yıl × 23.489 TL = 281.868 TL kıdem tazminatı aldı. Bu ödeme, yılların emeğinin karşılığı olarak ailesiyle birlikte kurduğu emeklilik planının temelini oluşturdu.
Kıdem tazminatı belirlenirken dikkate alınan brüt ücretin üst sınırı, her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenir. Örneğin 2024 yılı için kıdem tazminatı tavanı yaklaşık 23.489 TL’dir. Bu tavan, yüksek maaşlı çalışanlar için alınabilecek maksimum kıdem tazminatını sınırlar.
Kıdem tazminatı talebi için zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. 5 yıl içinde dava açılmaz veya talep edilmezse hak düşer.
Kıdem tazminatı, damga vergisi dışında gelir vergisine tabi değildir. Bu durum, tazminatın önemli bir kısmının işçiye net olarak geçmesini sağlar. Damga vergisi oranı ise binde 7,59’dur.
İstifa Eden İşçi: Kendi isteğiyle işten ayrılan işçi, istisnai durumlar dışında kıdem tazminatına hak kazanamaz
Belirsiz Süreli Sözleşmeler: Kıdem tazminatı genellikle belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerlidir. Süresi belirli sözleşmelerde her yenileme yeni başlangıç olarak kabul edilebilir
Kayıt Dışı Çalışma: Sigortasız çalışma süresi, resmi kayıtlara yansımadığı için kıdem tazminatı hesabına dâhil edilmez
İşyeri Devri: İş yeri devredildiğinde kıdem süresi kesilmez; yeni işveren önceki süreyi de hesaba katmak zorundadır
İki tazminat sık karıştırılır:
Kıdem tazminatı: İşçinin çalıştığı sürelere karşılık verilir, belirli şartlarda işçiye ödenir
İhbar tazminatı: İş sözleşmesinin bildirim süresine uyulmadan feshedilmesi hâlinde karşı tarafa ödenir
Her ikisi aynı anda doğabilir ama kapsam ve amacı tamamen farklıdır.
Türkiye'de zaman zaman kıdem tazminatının fona dönüştürülmesi gündeme gelmektedir. Bu sistemde işveren, çalışanın kıdem tazminatını merkezi bir fona yatıracak; işçi işten ayrıldığında bu fondan ödemesini alacaktır. Ancak bu sistemin iş güvencesini zayıflatacağı ve tazminata erişimi zorlaştıracağı yönünde sendikalar tarafından ciddi eleştiriler yapılmaktadır.
Kendi isteğiyle ayrılan işçi hiç kıdem tazminatı alamaz mı?
İstifa eden işçi, eğer askerlik, evlilik, sağlık gibi haklı bir neden sunmazsa kıdem tazminatı alamaz. Ancak haklı nedenle fesih varsa bu hak doğabilir.
Kıdem tazminatı için dava şart mı?
Hayır. İşveren gönüllü ödeme yaparsa dava açmaya gerek yoktur. Ancak ödenmezse, işçi arabuluculuk sürecine başvurarak ardından dava yoluna gidebilir.
İşveren değişirse kıdem sürem silinir mi?
Hayır. İş yeri devredildiğinde kıdem süresi aynen devam eder. Yeni işveren, eski süreden de sorumludur.
İhbar tazminatı ile birlikte kıdem tazminatı alınabilir mi?
Evet. İş sözleşmesi hem bildirimsiz feshedilmişse hem de kıdem şartları oluşmuşsa iki tazminat birlikte alınabilir.
Kıdem tazminatı, işçinin yıllar içinde biriktirdiği emeğin karşılığı olarak değerlendirilen, yasal güvence altındaki en önemli haklardan biridir. Hem işçinin mağduriyetini önlemeyi hem de işverenin yükümlülüklerini netleştirmeyi amaçlayan bu sistem, iş dünyasında adaletin ve dengenin sağlanması açısından kritik bir rol oynar. Her işçinin bu hakkı anlaması, koruması ve gerektiğinde yasal yollarla talep etmesi, çalışma hayatı için büyük önem taşır.
İlgili diğer içerikler
İthal Ne Demektir? İthal Ürün Nedir?
İthal kelimesi, ekonomiden hukuka, gümrük mevzuatından günlük yaşama kadar birçok alanda sıkça karşımıza çıkan, anlamı oldukça derin bir terimdir. Arapça kökenli olan “ithal”, Türkçede dışarıdan içeriye mal veya hizmet getirme anlamında kullanılır. Yani bir ülkenin, başka bir ülkeden mal ya da hizmet satın almasına ithalat; bu işlemle yurda giren mala ise ithal mal veya ithal ürün denir. Tüketiciler için ithal ürün denildiğinde çoğu zaman kalite algısı, yüksek fiyat, yabancı menşei gibi çağrışımlar öne çıkar. Ancak ithalat sadece bir ürün ya da marka meselesi değildir. O, aynı zamanda dış ticaret dengesi, döviz kuru, sanayi politikası, gıda güvenliği ve istihdam gibi birçok makro ekonomik dinamiğin doğrudan bağlantılı olduğu bir süreçtir.
Konsinye Nedir? Konsinye Satışın Tanımı, Avantajı ve Süreci
Konsinye, ticarette satılmak üzere bir malın, belirli bir bedel üzerinden satış yetkisi verilerek başka bir kişiye ya da firmaya teslim edilmesi işlemidir. Bu yöntemde mallar, alıcıya satılmış sayılmaz; yalnızca satış için emanet edilir. Satış gerçekleştiğinde ödeme yapılır, satış olmazsa mallar iade edilir. Konsinye satış modeli, özellikle perakende, tekstil, otomotiv ve sanat gibi sektörlerde hem satıcı hem alıcı açısından esneklik sunan, düşük riskli bir ticaret biçimidir.
Konsolide Ne Demektir? Konsolide Finansal Tabloların Anlamı
Konsolide, genellikle finans ve muhasebe alanında kullanılan bir terimdir ve birden fazla birime ait verilerin tek bir çatı altında birleştirilerek sunulması anlamına gelir. En yaygın kullanımı, bir şirketin sahip olduğu bağlı ortaklıklar, iştirakler veya grup şirketlerinin finansal tablolarının tek bir tablo hâlinde birleştirilmesi, yani “konsolide finansal tablo” hazırlanmasıdır. Ancak kavram sadece finansal raporlamayla sınırlı değildir; yönetim, istatistik, strateji ve kamu politikalarında da konsolide yapıdan söz edilir. Bu yazıda “Konsolide ne demektir?” sorusunu çok yönlü biçimde ele alacağız. Finansal altyapısı, hukuki dayanakları, kullanım alanları, avantajları ve dikkat edilmesi gereken noktaları ile 10/10’luk bir derinlikte inceleyeceğiz.
Muaccel Nedir? Borçlar Hukukunda Muacceliyetin Anlamı
Borç ilişkilerinde sıkça karşılaşılan kavramlardan biri olan "muacceliyet", borçlunun borcunu ödemekle yükümlü olduğu ânı ifade eder. Peki, muaccel nedir? Bu kavram hangi durumlarda karşımıza çıkar? Özellikle sözleşmelerde, kredilerde ve ticari hayatta muacceliyetin nasıl bir etkisi vardır? Gelin, "muaccel" kavramını hem Türk Borçlar Kanunu hem de gerçek hayattan örneklerle detaylıca inceleyelim.
Promosyon nedir? TDK'da Anlamı, Türleri ve Kullanım Alanları
Hayatın birçok alanında karşımıza çıkan, bazen farkında bile olmadan hayatımıza etki eden bir kavram: promosyon. Peki, promosyon ne demek? En basit haliyle promosyon, bir ürün ya da hizmetin tanıtımını yapmak, satışını artırmak veya bir davranışı teşvik etmek amacıyla sunulan her türlü teşvik, ödül ya da avantaj anlamına gelir. Ancak promosyonun anlamı bununla sınırlı değildir; kullanım alanına göre çok farklı boyutlar kazanabilir.
Shorts Nedir? YouTube ve Finans Dünyasında Kullanımı
Günümüzde "shorts" kelimesi hem dijital medya dünyasında hem de finans piyasalarında sıkça karşımıza çıkıyor. Peki shorts nedir? Kısaca, farklı sektörlerde "kısalık", "hızlılık" ve "anlık değişim" anlamları taşıyan bir kavramdır. İnternet dünyasında YouTube Shorts, kısa video içeriklerini ifade eder. Finansal piyasada ise short pozisyon almak, bir varlığın değer kaybedeceğine dair yatırım yapmaktır.
Popüler içerikler
Akreditasyon Nedir? Akredite Ne Demektir?
Akreditasyon, bir kurumun ya da kuruluşun belirli bir standart ya da yetkinlik düzeyini karşıladığının, bağımsız ve yetkili bir otorite tarafından resmi olarak tanınmasıdır. Kısacası, bir yapının “doğru, güvenilir, yeterli” olduğunun kanıtlanmasıdır.
Business Ne Demek? İş, Girişim ve Ekonomik Faaliyetler
Business kelimesi, İngilizce kökenli bir terimdir ve Türkçeye doğrudan “iş”, “ticaret”, “işletme”, “girişim”, “faaliyet” gibi çeşitli şekillerde çevrilebilir. Ancak kelimenin kapsamı bu basit çevirilerin çok ötesine geçer. Business; ekonomik üretim, satış, hizmet, yönetim, organizasyon, büyüme, strateji, yatırım, insan kaynakları, finansman ve pazarlama gibi pek çok alt alanı barındıran geniş bir çerçevedir. Hem soyut bir kavram hem de somut bir yapılanma olarak, modern dünyanın merkezinde yer alır. Sadece şirketler ve girişimciler için değil, tüm ekonomik aktörler açısından anlam taşıyan bu terim, hem teorik hem pratik düzlemde karmaşık bir sistemin adıdır.
Cari Ne Demektir? Ekonomide, Muhasebede ve Günlük Hayatta
“Cari” kelimesi, günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz ama çoğu zaman derinlemesine düşünmediğimiz bir kavramdır. Türkçeye Arapça kökenli “carî” kelimesinden geçmiş olan bu terim, en temel anlamıyla “halen geçerli olan, şu anda yürürlükte bulunan” demektir. Ancak bu sade tanım, cari kelimesinin gerçek kullanım zenginliğini yansıtmaz. Özellikle ekonomi, muhasebe, hukuk ve kamu yönetimi gibi alanlarda çok katmanlı anlamlara bürünür. Hem bireylerin hem kurumların hem de devletlerin ekonomik durumlarını anlamada önemli bir göstergeye dönüşür.
Distribütör Nedir? Görevleri, Türleri ve Örneklerle Açıklama
Distribütör, bir ürün ya da hizmetin üreticisi ile son kullanıcı ya da perakendeci arasında köprü görevi gören, yetkili dağıtım ve satış temsilcisi olarak faaliyet gösteren kurumsal aracıdır. Üretici tarafından belirli bir bölge, sektör ya da ürün grubu için yetkilendirilmiş olan distribütör, hem ticari hem lojistik hem de pazarlama faaliyetlerinde ana sorumluluğu üstlenir.
İhbar Tazminatı Nedir? Kim Alır, Nasıl Hesaplanır?
İhbar tazminatı, işveren veya işçinin iş akdini kanunda belirtilen bildirim sürelerine uymadan feshetmesi halinde, karşı tarafa ödemekle yükümlü olduğu tazminat türüdür. Türk İş Hukuku'nda iş güvencesi kavramının bir uzantısı olarak yer alır. 4857 sayılı İş Kanunu'na göre, iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde tarafların karşılıklı haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen bu uygulama, hem işveren hem işçi için bağlayıcıdır.
İhracat Nedir? Nasıl Yapılır, Türleri ve Süreçleri Nelerdir?
İhracat, bir ülkenin sınırları içinde üretilen mal ve hizmetlerin, yurt dışındaki alıcılara satılması işlemidir. En genel tanımıyla ihracat, bir ülkenin başka ülkelere yaptığı ticaretin satış ayağını temsil eder. Uluslararası ticaretin temel taşlarından biri olan ihracat, ülkelerin döviz kazanmasını, üretimini artırmasını ve küresel pazarda rekabet gücü kazanmasını sağlar.